Απελπιστική η εικόνα της διαχείρισης των ΑΣΑ της Αττικής

Στις 19.11.2012, σε συνεδρίαση του ΔΣ του ΕΔΣΝΑ, λήφθηκε μια απόφαση για τις εισφορές των δήμων προς τον ΕΔΣΝΑ, το 2013, για τη χρήση των εγκαταστάσεών του. Σαν βάση χρησιμοποιήθηκαν οι εισφορές των δήμων το 2011. Δημιουργήσαμε έναν πίνακα με τα πρώτα στοιχεία του ΕΔΣΝΑ, τον οποίο αρχίσαμε να τον επεκτείνουμε, δίνοντάς του, τελικά, την παρακάτω μορφή.

2013_05_09_ΑΣΑ νομού Αττικής_2011 by Tassos_Kefalas

2013_05_09_ΑΣΑ νομού Αττικής_2011 by Tassos_Kefalas

Αρχικά, καταγράψαμε τις ποσότητες των ΑΣΑ, συνολικά και για κάθε δήμο ξεχωριστά, γνωρίζοντας ότι η «χρέωση» του ΕΔΣΝΑ είναι 45 €/τόνο. Τα στοιχεία του ΕΔΣΝΑ κατατάσσουν τα ΑΣΑ σε δύο κατηγορίες:

·         αυτά που, μέσω του πράσινου κάδου, οδηγούνται στο ΣΜΑ Σχιστού (και από κει στο ΧΥΤΑ Φυλής), απευθείας στο ΧΥΤΑ Φυλής (τα περισσότερα) και στη μονάδα επεξεργασίας της Φυλής-ΕΜΑΚ (γύρω στους 200.000 τόνους/έτος). Συνολικά, 1.883.901 τόνοι.

·         αυτά που οδηγούνται στο ΧΥΤΑ Φυλής, μέσω των ΚΔΑΥ, σαν το υπόλειμμα της ανακύκλωσης του συστήματος των μπλε κάδων (73.503 τόνους), τα οποία επιμερίζονται στους δήμους που εξυπηρετεί το κάθε ΚΔΑΥ, με έναν ενιαίο συντελεστή απόδοσης. Έχουν χρησιμοποιηθεί στοιχεία του α΄ τετραμήνου του 2012, ανηγμένα σε χρονική περίοδο έτους.

Γνωρίζοντας την ποσότητα του υπολείμματος των ΚΔΑΥ (73.503 τόνοι), αλλά και την ετήσια απόδοση των ΚΔΑΥ σε ανακυκλώσιμα (120.264 τόνοι), μπορούμε να υπολογίσουμε ένα μέσο συντελεστή απόδοσης (120.264/73.503 = 1,6362). Έτσι μπορούμε να πάμε σε μια πρώτη «χοντρική» ποσοτική εκτίμηση αποτελεσμάτων της ανακύκλωσης, ανά δήμο. Οπότε, εύκολα έχουμε και την ποσοστιαία εκτίμηση αποτελεσμάτων της ανακύκλωσης.

Τα σύμμεικτα, μαζί με τα ανακυκλώσιμα, μας δίνουν, προσεγγιστικά, τη συνολική ποσότητα των ΑΣΑ. Για την ακρίβεια, θα έπρεπε να προσθέσουμε τις ποσότητες από τα άλλα ρεύματα ανάκτησης και να αφαιρέσουμε τα «παράνομα» απόβλητα (κυρίως βιομηχανικά, αλλά και αστικά από περιοχές εκτός Αττικής), που παρεισφρύουν (παράνομα, κατά κανόνα), είτε στα σύμμεικτα, είτε στο υπόλειμμα των ΚΔΑΥ. Οι ενδείξεις, που υπάρχουν, συγκλίνουν στο ότι η δεύτερη κατηγορία (τα «παράνομα») είναι πολύ περισσότερα από αυτά τη πρώτης (ανακτήσιμα). Συνεπώς, η παραδοχή μας για το σύνολο των ΑΣΑ θα πρέπει να θεωρείται ασφαλής προς τα πάνω, γι αυτή την πρώτη προσέγγιση που επιχειρούμε.

Αν χρησιμοποιήσουμε και τα πληθυσμιακά στοιχεία, οδηγούμαστε σε δείκτες κόστους ή παραγωγής ΑΣΑ, ανά κάτοικο, με ιδιαίτερο ενδιαφέρον.

Στη συνέχεια, παραθέτουμε ορισμένα πρώτα συμπεράσματα από την ανάγνωση των στοιχείων του πίνακα:

1.    Σε σύμμεικτη μορφή έχουμε μια ποσότητα 1.957.404 τόνων ΑΣΑ. Μια ανεπίσημη καταγραφή-εκτίμηση για το 2010 έδινε 1.996.512 τόνους. Δεν επιβεβαιώνεται η εικόνα της ραγδαίας μείωσης των ΑΣΑ, από το 2010 στο 2011. Πιθανότατα, κάτι τέτοιο θα αποτυπώνεται στα στοιχεία του 2012, αλλά δεν έχουν δημοσιοποιηθεί, προς το παρόν.

2.    Η συνολική ετήσια ποσότητα των ΑΣΑ ανέρχεται σε 2.078.405 τόνους ή, αλλιώς, σε 543 kg/κάτοικο. Πρόκειται για πολύ υψηλό δείκτη, στις συγκεκριμένες συνθήκες, γεγονός που επιβεβαιώνει τους φόβους για παράνομη ανάμειξη των ΑΣΑ με βιομηχανικά απόβλητα και για εισροές ΑΣΑ από εκτός Αττικής περιοχές.

3.    Η ένδειξη αυτή ενισχύεται και από τους αντίστοιχους δείκτες των δήμων Ασπροπύργου και Ελευσίνας (1.149 και 775 kg/κάτοικο, αντίστοιχα), κατεξοχήν βιομηχανικών περιοχών. Υψηλούς δείκτες, πιθανότατα για άλλους λόγους και τύπους παραβατικότητας, παρουσιάζουν και οι δήμοι Βάρης - Βούλας - Βουλιαγμένης (822), Κηφισιάς (814), Μαραθώνα (806), Μεγάρων (770), Σαλαμίνας (739), Σπάτων - Αρτέμιδας (729), Κορωπίου (705), Αίγινας (704).

4.    Στις περιπτώσεις δήμων, σαν τους παραπάνω, στους οποίους είναι, σχεδόν, προφανής κάποιου είδους παραβατικότητα, ο έλεγχος είναι επιτακτικά αναγκαίος. Πρέπει δε να γίνει  σε συνδυασμό με αντίστοιχους οικονομικούς ελέγχους σε συνεργαζόμενα ΚΔΑΥ και, κυρίως, με έλεγχο ταμειακών στοιχείων και παραστατικών διακίνησης ΑΣΑ διαφόρων δήμων της περιφέρειας (π.χ. της Πελοποννήσου), που έχουν υπογράψει συμβάσεις με ιδιώτες για την αποκομιδή των απορριμμάτων τους, χωρίς να προσδιορίζεται ο προορισμός.

5.    Επόμενο είναι και τα μεγαλύτερα κόστη, ανά κάτοικο, να αφορούν στους ίδιους δήμους. Στο βαθμό που η κατάσταση αυτή οφείλεται σε εξωγενείς παράγοντες, δεν έχουμε, απλά, ένα μεγάλο περιβαλλοντικό πρόβλημα, αλλά και μια ανήθικη και παράνομη οικονομική επιβάρυνση των δημοτών των συγκεκριμένων δήμων, που καλούνται να πληρώσουν τις λαθροχειρίες των διαφόρων κυκλωμάτων παράνομης διάθεσης επικίνδυνων βιομηχανικών αποβλήτων. Αλλά και ΑΣΑ περιοχών εκτός Αττικής, για τα οποία οι δημότες - παραγωγοί τους έχουν, ήδη, πληρώσει την (όποια) διαχείρισή τους.

6.    Να σημειώσουμε ότι στον πάτο αυτής λίστας βρίσκονται οι δήμοι Περάματος, Γαλατσίου, Βύρωνα και Αλίμου, με ετήσια παραγωγή ΑΣΑ κάτω από 400 kg/κάτοικο.

7.    Το συνολικό ποσοστό της ανακύκλωσης, για την Αττική, είναι απελπιστικά μικρό (5,82%, στο σύνολο των ΑΣΑ). Το ίδιο συμβαίνει και με τους περισσότερους δήμους, ορισμένοι εκ των οποίων παρουσιάζουν ποσοστά κάτω του 3%, με το δήμο Ωρωπού να κατέχει τα αρνητικά πρωτεία (0,69%, στο σύνολο των ΑΣΑ). Τα υψηλότερα ποσοστά, πάντα στο σύνολο των ΑΣΑ, παρουσιάζουν οι δήμοι Παιανίας (9,91%), Αγίας Παρασκευής (9,13%), Αθήνας (9,05%), Π. Φαλήρου (8,65%), Λυκόβρυσης - Πεύκης (8,06%).

8.    Από τα στοιχεία του ΕΔΣΝΑ δεν επιβεβαιώνεται η «φήμη» του δήμου Ελευσίνας, σαν δήμου με εντυπωσιακά αποτελέσματα στην ανακύκλωση (1.669 τόνοι ανακυκλώσιμων, σε σύνολο 23.189 τόνων ΑΣΑ ή ποσοστό 7,20%). Από το δήμο πληροφορούμαστε ότι το 2011 έχει 2.414 τόνους ανακυκλώσιμων, σε ένα σύνολο 17.957 τόνων ΑΣΑ (χωρίς τα μπάζα), δηλαδή ποσοστό ανακύκλωσης 13,44%. Οδηγούνται στη Φυλή, σύμφωνα με το δήμο 15.543 τόνοι (17.957 - 2.414). Σύμφωνα με τον ΕΔΣΝΑ οδηγούνται στη Φυλή και πληρώνονται 21.520 τόνοι (23.189 - 1.669). Ακόμη κι αν δεχτούμε ότι η απόκλιση στην ποσότητα των ανακυκλώσιμων οφείλεται στις αναγκαστικές υποθέσεις που έγιναν, δεν μπορεί να εξηγηθεί η τεράστια απόκλιση των 5.977 τόνων ΑΣΑ, που οδηγήθηκαν στη Φυλή. Ιδίως, αν πάρουμε υπόψη μας ότι αυτό μεταφράζεται σε ένα επιπλέον κόστος διαχείρισης για το 2011, της τάξης των 5.977 Χ 45 = 268.965 €. Όλα αυτά σε ένα δήμο με πληθυσμό λιγότερο από 30.000 κατοίκους, που είναι αδύνατον να παράγει περισσότερους από 15 - 16.000 τόνους ΑΣΑ/έτος.  

9.    Αν θεωρήσουμε έγκυρη τη σχετική εκτίμηση της μελέτης του ΠΕΣΔΑ Αττικής, τα ανακυκλώσιμα υλικά (χαρτί, χαρτόνι, πλαστικά, μέταλλα, γυαλί) αποτελούν το 41,4% του συνόλου των ΑΣΑ. Συνεπώς, το ποσοστό της ανακύκλωσης για την Αττική, από 5,82% στο σύνολο των ΑΣΑ, γίνεται 14,06% στο σύνολο των ανακυκλώσιμων υλικών. Είναι απορίας άξιο με τι είδους στοιχεία τροφοδοτεί τις ευρωπαϊκές αρχές η ελληνική πολιτεία, έτσι ώστε η EUROSTAT να εμφανίζει, για το 2011, πανελλαδικό ποσοστό ανακύκλωσης 15%, στο σύνολο των ΑΣΑ. Γεγονός που, εκτός όλων των άλλων, λειτουργεί παραπλανητικά για τους ελεγκτικούς μηχανισμούς  και τις υπηρεσίες χρηματοδότησης των φαραωνικών έργων του εφαρμοζόμενου σχεδιασμού.

10. Καμία δημοτική αρχή δεν έχει σταθεί στο ύψος των θεσμικών της υποχρεώσεων, όπως αυτές περιγράφονται και στο άρθρο 75 του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων (ν. 3463/2006), για την αξιοποίηση των φυσικών πόρων, την προστασία του περιβάλλοντος και τη διασφάλιση της ποιότητας ζωής των κατοίκων της (μέρος της οποίας είναι, προφανώς, και η εξασφάλιση εσόδων για τα δημοτικά ταμεία και η αποφυγή  οικονομικής επιβάρυνσής τους από αχρείαστα έξοδα). Αφού καμιά τους δεν καταβάλλει την παραμικρή προσπάθεια υλοποίησης βασικών απαιτήσεων της οδηγίας 98/2008 και του ν.4042/2012 που την ενσωματώνει στην εθνική νομοθεσία, ούτε κάποιου, από τα πολλά, επιτυχημένα παραδείγματα άλλων ευρωπαϊκών πόλεων. Ενώ, ταυτόχρονα, αδιαφορούν και για τις εξειδικευμένες και αρκούντως τεκμηριωμένες προτάσεις συλλογικοτήτων, όπως αυτή της αποκεντρωμένης διαχείρισης, με έμφαση στη διαλογή στην πηγή, που υποστηρίζει η «Πρωτοβουλία συνεννόησης για τη διαχείριση των απορριμμάτων».

9/5/2013

Δ. Δαμάσκος
μέλος της "Πρωτοβουλίας συνεννόησης για τη διαχείριση των απορριμμάτων"

Πηγή